Aste Santu honetan Erroman egon naiz eta hainbat eta hainbat garai ezberdinetako eraikin eta arkitektura motak ikusi eta ezagutu ahal izan ditut. Hona hemen nire bidai honetan ikasitakoa:
KOLISEOA
Koliseoa (latinez: Colosseum), jatorrian Flaviar Anfiteatroa deitua (Amphiteatrum Flavium), Erroma erdialdean dagoen eraikin handi bat da. Bere izena Coliseo alboan zegoen "Colosoren" estatua handi batengatik dator. Antzinatean, 50.000 pertsonentzako tokia zuen, laurogei harmaila hilarekin. Hareatik gertu zeudenak, Enperadorea eta Senatariak ziren, eta, gorantz egin ahala, gizarteko maila baxuagoko jendea zegoen. Koliseoan, gladiadore borrokak eta ikuskizun publikoak egiten ziren. Erromatar foroaren ekialdean eraiki zen, eta, lanak, 70 eta 72 urteen artean hasi ziren, Vespasiano enperadorearen erregealdian. Anfiteatroa, Erromatar Inperioan sekula eraiki zen handiena, 80an amaitu zen, Tito enperadorearen erregealdian, eta Domizianoren erregealdian aldatua izan zen.
Koliseoa, ia 500 urtez erabili zen, historiako azken jokoak, VI. mendean ospatu zirelarik, Mendebaldeko Erromatar Inperioaren erorketadata tradizionala den 476. urtea baino askoz beranduago. Gladiadore borrokez gain, beste ikuskizun batzuk ere egiten ziren koliseoan,naumakia, animalia ehiza, exekuzioak, gudu ospetsuen antzezpenak eta mitologia klasikoan oinarritutako antzezlanak kasu. Eraikina, halako ekitaldietarako erabilia izateari utzi zitzaion Goi Erdi Aroan. Beranduago, babesleku, lantegi, ordena erlijioso baten egoitza, gotorleku, harrobi eta santutegi kristau bezala berrerabilia izan zen.
Egitura, lurrikara eta harginen ondorioz oso kaltetua dagoen arren, Koliseoa, beti ikusi izan da Erroma Inperialaren ikur bezala, eta erromatar arkitekturaren hoberen kontserbatutako ereduetako bat da. Gaur egungo Erromako turismo gune ezagunenetako bat da, eta oraindik Erromatar Eliza Katolikoari oso lotua dago, eta, honen ondorioz, Aita Santua, Anfiteatroraino eginiko gurutzbidearen buru daOstiral Santu egunean.
............................................................................................................
PANTEOIA
Agriparen Panteoia edo Erromako Panteoia (latinez: Pantheon), Erroman, Erromatar Inperioaren hasierako garaian eginiko eta jainko guztiei eskainitako tenplu zirkular bat da. Hirian, modu herrikoian, La Rotonda bezala ezagutzen da, hortik eraikina bera dagoen plazaren izena.
« | Aingeruen diseinua, eta ez gizakiena | » |
Michelangelo |
Gizakien eta jaiko/jainkosen mundua adierazten du, izan ere, erromatarrek mundua erdi esfera zela uste zute eta horregatik Panteoiaren forma, kupulak zerua irudikatzen omen baitu. Oso horma sendoak ditu (8 metrotakoak) eta bere dimentsioak direla eta esfera perfektua sartzen da bere barnean
Barruko lurra laua da. Zirkulu itxura eduki arren, ardatz bakarra dauka eta kupularen goiko aldean 9 metrotako diametroa duen leiho zirkularra dago (hutsa da), eraikineko leiho bakarra. Ekainaren 21ean eguzkia leiho horretan zehar sarrtuz eraikinaren erdiko puntuan islatzen da.
Basea basaltoz egina badago, bere pisua murrizteko kasetoiak egin zizkioten. Eraikina octastiloa da eta zutabeak harri bakarrez daude eginak. Eraikina hormigoiez egina dago baina kanpoaldean adreiluak jarri zizkioten. Garaian, adreiluen gainetik urrezko itxura zuen koloreko estalkia jarri zioten.
Barruko gela kolorezko marmolez hornitu zuten.
............................................................................................................
FORO ERROMATARRAK
Foroa agoraren garapena da, leku publikoak, bete inguruan eraikin nagusienak, bizitza politiko, ekonomiko eta sozioalak han egiten ziren. Errepublika garaian foroak espazio definitua ziren eta tenplu eta eraikin nagusien fatxadak hara ematen zuten. Inperioarekin Erroma handitu zen eta foroa txiki geratu, horregatik enperadore bakoitzak foro bat egin zuen.
............................................................................................................
FONTANA DI TREVI
Fontana di Trevi Erromako iturri handiena eta ezagunena da, eta gehiengoaren iritziz, munduko famatuenetako bat ere bai.
Palazzo Poliren alde batean eraikita dagoen XVIII. mendeko iturri hau Nicolò Salvik diseinatu zuen eta, klasizismoak eta barrokoak bat egiten dute bertan.
Eskulturaren gaia itsasoa da. Artelanaren erdi-erdian maskor itxura duen gurdi bat ikus daiteke eta horren gainean Pietro Bracciren Ozeano deritzon estatua dago. Alde bakoitzean horma-hobi bat dago; batean, osasungarritasuna, eta bestean, oparotasuna (Filippo della Valleren lana). Bi tritoi gurdia eramaten duten itsas zaldien aurretik doaz. Ikuskizun miresgarri honetan, arkitekturak eta eskulturak (barrokoak biak) bat egiten dute erabat.
Kultura orokorra
Ziur asko iturriaren ospea berari buruz dauden kondaira eta pasadizo
ugarien ondorio da.
- Txanponaren jaurtiketa: Ohiturarik ezagunena da eta oraindik ere irauten du (Arrivederci Roma” abestian aipatzen da). Iturriari bizkarra emanez txanpon bat uretara jaurtitzen duena etorkizunean Erromara itzuliko omen da. Ez dakigu zein den ohituraren jatorria, baina usadio zahar batengatik ager zitekeen: izan ere, hiritarrek txanponak edo opari txikiak botatzen zituzten iturrira hiriko jainkoen mesedea irabazteko. Erromako udalak erabaki zuen bildutako txanpon guztiak hiriburuko Caritas elkarteari emango zizkiola; hala ere, horrek ez du esan nahi “afizionatuek” dirua hartzen ez dutenik begiralerik ez dagoenean.
- Maitasunaren ura: Treviko ura Erromako onenetariko bat zela esaten zuten, Acqua Marcia akueduktukoak ez bezala, karerik ez zuelako; gaur egun ureztatzeko eta iturria bera betetzeko erabiltzen da. Aspaldi, iturriko ura edaten zutenean, neskatoek iturriko urez betetzen zuten edalontzi bat eta mutil lagunari edaten ematen zioten atzerrira joan behar zuenean. Ura edan ostean edalontzia apurtzen zuten fideltasuna adierazteko.
...........................................................................................................
VICTOR EMANUELERI EGINIKO MONUMENTUA
Bateratutako Italian egon zen lehenengo erregearen omenean egin zen monumentu/templu hau. Plaza Venezian kokatzen da. Giussepe Sacconik diseinatu zuen 1895ean eta 1911an inauguratu zen nahiz eta lanak beranduxeago amaitu.
Marmol txuriz eginda dago eta bertan "tumba al soldado desconocido" dago, betirako sute batekin, IIMGren amaieran egina.
.............................................................................................................................................................
KARAKALAREN TERMAK
Karakalaren Termak Erroma inperialeko bainu multzo zabala izan ziren. Erroman eraiki ziren, 212 eta 216 urteen artean, Karakalaenperadorearen erregealdian. Terma Antoniarrak izenarekin inauguratu ziren (Thermae Antoninianae), Antoniar leinuaren ohorez,Marko Aurelio Antonino Basiano bizi zela, sekula ezbaitzen Karakala izenarekin ezagutu. Gaur egun, terma hauen hondakin zabalak, atrakzio turistiko garrantzitsua dira. Laster bere eskultura eta beste hainbat aberastasun kendu zitzaizkion arren, oraindik mosaiko zati handiak kontserbatzen dira, horietako batzuk, eraikinaren goi solairuari dagozkionak, erori zena.
Haitzurdinezko bainuontzi erraldoietako batzuk, bloke bakarrean zizelkatuak, Erroma erdialdera eraman ziren, iturri bezala erabiltzeko. Bere eskulturarik ospetsuena, Farnesio Zezena deitua, Napoliko Arkeologia Museoan kontserbatzen da. Gaur egun, multzoaren hondakinen ondotik, Viale Aventino (Abentino etorbidea) eta Viale delle Terme di Caracalla (Karakalaren Termetako etorbidea) igarotzen dira.